Stowarzyszenie Przyjaciół i Sympatyków Ekologii

 Na terenie Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie powstaje zastępcze siedlisko ciepłolubnych muraw napiaskowych. Innymi słowy będzie to sztucznie stworzone miejsce występowania roślin preferujących suche i ciepłe środowiska, które obecnie są zagrożone wyginięciem. Do zastępczego siedliska trafią zatem murawy, które zostałyby zniszczone m.in. podczas budowy autostrad. Zachowanie tego typu roślin i ich zbiorowisk ma duże znaczenie w systemie ochrony przyrody Unii Europejskiej, gdyż ujęte one zostały w dyrektywach unijnych jako tzw. siedliska priorytetowe. Działania radzionkowskiego Ogrodu Botanicznego, współprowadzonego przez Gminę Radzionków i Śląski Ogród Botaniczny z Mikołowa, wpisują się w europejską strategię ochrony różnorodności biologicznej.

 
Zastępcze siedlisko znajduje się w nieczynnym wyrobisku wapienia, zlokalizowanym na Księżej Górze w Radzionkowie, gdzie panują korzystne dla muraw warunki środowiskowe. Wyrobisko to, eksploatowane jeszcze w połowie ubiegłego wieku, zajmuje powierzchnię około 2 ha i miejscami osiąga głębokość 14 m.  Obecnie trwają prace nad budowa niezbędnej infrastruktury – dotychczas zbudowano sieć dróg i ścieżek, usunięto część kolidujących z projektem drzew oraz rozpoczęto prace niwelacyjne. Następnie siedlisko zostanie zubożone poprzez nawiezienie piasku i żwiru, co ostatecznie ukształtuje właściwe dla muraw warunki glebowo-klimatyczne.
 
Zastępcze siedlisko ciepłolubnych muraw napiaskowych będzie służyło nie tylko ochronie przyrody, ale również wykorzystane będzie do prowadzenia edukacji przyrodniczej i ekologicznej. Właśnie zakończył się trwający od września ubiegłego roku cykl pięciu seminariów poświęconych problematyce muraw ciepłolubnych. Seminaria przeznaczone były w szczególności dla młodzieży szkolnej, ale udział w nich brali także przedstawiciele instytucji samorządowych, placówek naukowych i oświatowych oraz organizacji pozarządowych. Ich tematyka obejmowała m.in. „Florę i faunę ciepłolubnych muraw napiaskowych”, „Rośliny zielarskie we florze ciepłolubnych muraw napiaskowych”, czy „Zasady pobierania materiału roślinnego z terenów zagrożonych inwestycjami liniowymi oraz sposoby ich przenoszenia na siedliska zastępcze”. Cykl działań edukacyjnych 13 października 2010 r. zakończyła konferencja pn. „Zadania ogrodów botanicznych w ochronie różnorodności biologicznej na terenach siedlisk zastępczych”. Konferencja miała miejsce w Centrum Kultury „Karolinka” w Radzionkowie i zgromadziła wśród szerokiego audytorium grono dyrektorów polskich ogrodów botanicznych.
 
Edukacja ekologiczna bez zajęć w terenie byłaby jednak bardzo niekompletna, stąd księżogórski Ogród Botaniczny w mijającym roku był miejscem warsztatów ekologicznych, które dla młodzieży radzionkowskich szkół prowadzili pracownicy Śląskiego Ogrodu Botanicznego z Mikołowa. W przyszłym roku zajęcia te będą kontynuowane, a ich atrakcyjność na pewno wzrośnie, choćby poprzez stworzenie przyrodniczej ścieżki dydaktycznej po terenie zastępczego siedliska ciepłolubnych muraw napisakowych. Wzdłuż szlaku ustawionych zostanie kilkadziesiąt tablic informujących o poszczególnych gatunkach roślin żyjących w siedlisku zastępczym, co ułatwi samodzielne korzystanie ze ścieżki dydaktycznej.
 
Do wyrobiska trafi też stacja meteorologiczna, która będzie wykorzystywana w monitoringu klimatycznym siedliska zastępczego. Stacja ta rozszerzy potencjał badawczy tego miejsca, które będzie służyło naukowcom i studentom kierunków przyrodniczych.Utworzenie Ogrodu Botanicznego w Radzionkowie oraz siedliska zastępczego muraw, będącego jego częścią, niewątpliwie przyczyni się do zachowania różnorodności biologicznej Górnego Śląska oraz wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców tego regionu.
 
Michał Gwóźdź 
 
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach RPO WSL 2007-2013Priorytet V. Środowisko, Działania 5.5. Dziedzictwo przyrodnicze.„Regionalny Program Województwa Śląskiego realna odpowiedź na realne potrzeby”